Door de Oekraïnse oorlog, de sterk gestegen energiekosten, het slechte weer samenhangend met klimaatverandering, een krimpend landbouwareaal en de naweeën van corona in China zullen voedselprijzen veel langer hoog blijven. Daarvan kunnen verschillende bedrijven profiteren. In de voedselketen zitten er echter grote verschillen tussen de producenten en hun afnemers. Vooral de afnemers aan de retailkant, maar ook voedingsmultinationals worden meestal stevig geraakt door stijgende ‘grondstoffenkosten’.

Oekraïne wordt wel gezien als de graanschuur van de Sovjet-Unie. Het land heeft het geluk dat een kwart van alle Löss-gronden in de wereld zich bevinden in de Oekraïne.  Daardoor is het land een belangrijke exporteur van haver (20 procent), graan (7 procent) en mais (19 procent).

De oorlog startte aan het begin van het zaaiseizoen. Volgende VN Voedselorganisatie zal 20 tot 30 procent minder worden gezaaid dan normaal, waardoor prijzen verder kunnen stijgen. Naast Oekraïne zijn Rusland en Belarus ook grote exporteurs van agrarische grondstoffen en (kunst)mest. Maar liefst 79 procent van alle als meststof gebruikte stikstof komt uit Rusland, vooral als gevolg van de aanwezigheid van goedkoop gas in Rusland. Door de Westerse sancties is het moeilijker geworden om te handelen. Rusland heeft zijn status in de WTO verloren, waardoor landen nu een heffing mogen opleggen van 35 procent. Verder zijn er ook ketens verstoord. Oekraïne exporteert alles via de Zwarte zee. Belarus kan nu alleen nog meer via Russische havens exporteren. Belarus heeft de export van mest en zonnebloemolie verboden. Rusland heeft de export van graan, haver en mais verboden van 14 maart tot 30 juni, de export van suiker is verboden tot 31 augustus.

Een groot deel van de prijs van voedsel bestaat uit energiekosten. Dat zijn niet alleen de landbouwvoertuigen, de kosten van stikstof (mest) bestaat voor 80 procent uit energie. De prijs van olie is sterk gestegen, zo sterk dat de Verenigde Staten een groot deel van de strategische voorraden heeft vrijgegeven. Beneden de 80 dollar per vat wil de VS die voorraden weer aanvullen, maar dat legt dan automatisch een bodem in de olieprijs (en in de voedselprijzen). Ook heeft de voedselindustrie te maken met de problemen in de toeleveringsketen. Ongeveer 7 tot 10 procent van de kostprijs van agrarische grondstoffen bestaat uit transportkosten. Verder bestaat de verpakking vaak uit papier en karton, ook prijzen die in korte tijd sterk zijn gestegen.

Op steeds meer landbouwgrond worden bomen geplant (vaak voor CO2-compensatie). Dat is goed voor het klimaat, maar daardoor neemt wel het landbouwareaal af. Doordat houtprijzen ook zijn gestegen is het met de CO2-compensatie vaak aantrekkelijker om een bos aan te planten (IRR van ongeveer 11 procent) dan om door te gaan met boeren. Ook worden er steeds meer eisen gesteld aan boeren (denk bijvoorbeeld aan de stikstofuitstoot) die er voor zorgen dat prijzen stijgen. Landbouwgrond wordt ook gebruikt voor de productie van groene brandstoffen (ethanol). In E15 benzine zit maar liefst 15 procent ethanol. Dit zorgt ook voor een sterkere koppeling tussen de voedsel- en energieprijzen.

Het weer heeft een grote invloed op de oogst. De voorraden zijn laag door tegenvallende oogsten als gevolg van het La Nina effect, hoogstwaarschijnlijk versterkt door de opwarming van de aarde. Zo viel de productie van graan in Canada, de VS en Argentinië tegen waardoor graan al voor de oorlog in de Oekraïne met 30 procent was gestegen. Maar liefst 35 procent van alle melk op de wereldmarkt komt uit Nieuw Zeeland (via Fonterra).  Door het slechte weer is de productie met 6 procent gedaald, maar inmiddels krijgen de boeren in Nieuw Zeeland 30 procent meer voor hun melk. De prijzen voor melkpoeder staan op het hoogste niveau in 8 jaar tijd en boterprijzen op een all-time-high. Dit jaar wordt er in de Pacific wederom extreme regenval voorspeld door La Nina, maar wel twee maanden later dan normaal met een verwoestend effect op de productie. In de Verenigde Staten is er in 35 van de 48 staten (61 procent van het areaal) sprake van droogte. In China verstoort corona het zaaiseizoen. Een derde van de boeren in Jilin, Liaoning en Heilongjiang kan niet zaaien (omdat zaad en/of mest) ontbreekt. Deze drie provincies zijn goed voor 20 procent van de voedselproductie in China. Door de lockdown zijn er ook onvoldoende seizoensarbeiders.

Bedrijven die profiteren zijn bijvoorbeeld kunstmestbedrijven die niet afhankelijk zijn van Rusland. Voor de productie van kali is weinig energie vereist, wat bedrijven als K+S Mosaic en Nutrien in de kaart speelt. Het in Nederland genoteerde OCI heeft verder goedkope productielokaties. Bij een bedrijf als Bayer komt nog altijd 46 procent van de omzet uit de agrarische industrie. Verder zorgt de droogte in combinatie met het gebruik aan meststoffen voor meer vraag naar genetisch gemodificeerd zaaigoed (met 6 tot 25 procent  hogere opbrengst), ook gestimuleerd omdat dan geproduceerd kan worden vrijwel zonder pesticiden toe te passen. De top vier op dit gebied zijn Bayer (door de acquisitie van Monsanto), Syngenta (nu onderdeel van China Chem), Corteva (voorheen Dupont) en Vilmorin. Verder zijn er op dit gebied veel jonge start-ups. Er zijn ook andere alternatieve productietechnieken. Zo maakt Novozymes microbes die niet alleen werken als natuurlijk beschermingsmiddel, maar die ook zorgen voor een hogere productiviteit. Kweekvlees, gecoat zaaigoed en vertical farming hebben allemaal baat bij hoge voedselprijzen. Verder zijn alternatieve producenten van proteinen zoals gekweekte vis, ook gewild.

Eetbare oliën zijn vaak dooreen vervangbaar. Naast zonnebloemolie is er onder ondere maisolie, sojaolie, raapzaadolie, maar ook palmolie. Nu is palmolie van alle eetbare oliën drie keer zo productief. Alleen zijn er ESG-bezwaren vanwege onder andere land grabbing en ontbossing. Het betekent echter wel dat wie palmolie vervangt door andere olie er drie keer zo veel landbouwgrond is vereist. Grond die dan weer ten koste gaat van de productie van ander voedsel, met hogere prijzen tot gevolg.

Hogere voedselprijzen zijn een groot risico voor de maatschappelijke stabiliteit. Niet voor niets is in de Verenigde Staten en Europa het consumentenvertrouwen al fors gedaald. Dat vertrouwen is zo laag dat het invloed krijgt op verkiezingen. In landen waar een groot deel van het budget opgaat aan voedsel is deze ontwikkeling rampzalig. Reken op meer sociale onrust en revoluties en minstens even veel mensen die op de vlucht slaan voor honger als mensen die nu vluchten uit de Oekraïne. Het venijnige is ook dat honger niet meteen zichtbaar is, omdat mensen eerst hun reserves gebruiken, maar na verloop van jaren kan zoiets snel escaleren.

Schrijf in op de Tweewekelijkse nieuwsbrief van Auréus.

Auréus streeft er naar om correcte en actuele informatie te verstrekken afkomstig van betrouwbare bronnen, maar kan de juistheid en volledigheid van de informatie in deze publicatie niet garanderen. Aan deze publicatie kunnen derhalve geen rechten worden ontleend. Auréus aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enige directe of gevolgschade voortvloeiende uit het gebruik van deze publicatie of de inhoud ervan. Deze publicatie is niet bedoeld als een aanbod of verzoek tot aan- of verkoop van een financieel instrument en moet evenmin worden beschouwd als een persoonlijk beleggingsadvies, aangezien de inhoud van deze publicatie niet is toegesneden op de individuele (financiële) situatie en doelstellingen van beleggers. Potentiële beleggers worden er nadrukkelijk op gewezen dat aan beleggen financiële risico’s zijn verbonden. Zij dienen dan ook goed kennis te nemen van de inhoud van relevante informatie over desbetreffende belegging (prospectus, informatiememorandum, essentiële beleggersinformatie, essentiële-informatiedocument etc.) en worden geadviseerd onafhankelijk advies in te winnen om zich een goed oordeel te kunnen vormen over die risico’s en/of deze risico’s passen in/bij hun beleggingsdoelstellingen, financiële situatie, risicoprofiel en risico acceptatie. De waarde van een belegging kan fluctueren. Het is mogelijk dat beleggers bij verkoop of beëindiging van hun belegging minder terugkrijgen dan hun inleg. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.