Nederlandse uitgevers profiteren van kunstmatige intelligentie. Ons land heeft veel grote wetenschappelijke uitgevers voortgebracht die beschikken over need-to-know data. Dat kan met kunstmatige intelligentie (AI) veel beter ontsloten worden. Goed voor de groei en de marges.

Wetenschappelijke uitgeverijen in Nederland

Nederland is opmerkelijk sterk vertegenwoordigd op het gebied van wetenschappelijke uitgeverijen. Dat is te danken aan een combinatie van factoren uit het verleden. Nederland is een klein en compact land tussen Europese grootmachten, dat graag over de grenzen heen kijkt. De boekdrukkunst is weliswaar in Duitsland uitgevonden, maar dankzij de open Nederlandse cultuur konden juist hier wetenschappers volop profiteren van deze vrijheid. Wetenschappelijk is Nederland een kleine grootmacht. Wat betreft het aantal wetenschappelijke publicaties per inwoner behoort ons land tot de wereldtop. Die artikelen worden gemiddeld genomen vaak geciteerd. Daar eindigen we op een tweede plaats, na Zwitserland. Maar gecorrigeerd voor het geld dat we er in stoppen, staat Nederland op eenzame hoogte. Nederland was ook een land van multinationals, onder andere vanwege die hoog opgeleide bevolking, de infrastructuur, de arbeidsrust en de culturele diversiteit. Verder is de fiscale wetgeving voor internationale bedrijven nog altijd vriendelijk. 

De clusterfunctie van de Randstad

De Randstad is feitelijk één grote metropool. Als wordt vergeleken met de oppervlakte andere grootstedelijke gebieden dan moeten er zelfs delen van Duitsland en België in worden meegenomen. Al deze gebieden liggen in het gebied van de Blauwe Banaan, het deel van Europa dat bestaat uit 20 procent van de landoppervlakte en die maar liefst 80 procent van de economische activiteit omvat. In Nederland zijn dertien internationaal hoog aangeschreven universiteiten. Dezelfde clustereffecten die van Silicon Valley een succes hebben gemaakt, werken hier ook. Gelijksoortige bedrijven trekken talent, kapitaal en ook weer andere bedrijven aan. Bovendien zit de cluster Nederland in het midden van andere Europese clusters in Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Daar komt nog bij dat Nederland in spoorwegkilometers het vierde land van Europa is en in Europa de hoogste dichtheid heeft van wegen. Vergeleken met andere clusters kunnen onderzoekers hier efficiënt samenwerken. Daar komen nog de vliegverbindingen van Schiphol en het internetknooppunt van Amsterdam nog bij. Een gunstige omgeving voor wetenschappelijke uitgevers en omdat er meer zijn, zorgt dit voor een gezonde competitie.

Topuniversiteiten in Nederland.

Universiteiten krijgen traditioneel in Nederland veel vrijheid om hoogleraren te benoemen en de wetenschappelijke koers te bepalen. Op de Times Higher Education list van de 980 beste universiteiten valt geen enkele Nederlandse universiteit buiten de top-250, dus feitelijk vielen Nederlandse universiteiten tot voor kort in het bovenste kwartiel. Dat is uniek vergeleken met andere landen.  Ook uniek is een typisch Nederlands gebrek aan ontzag voor hiërarchie waardoor jong talent veel sneller de kans heeft om op te klimmen. Wetenschap is in essentie het ter discussie stellen van bestaande ideeën, ons land lijkt er voor gemaakt te zijn. Waar in de Angelsaksische wereld universiteiten meestal hun eigen uitgeverijen hebben, is dat in Nederland overgelaten aan de vrije markt. In die competitieve vrije markt konden die bedrijven groeien, geholpen door de vele acquisities. Daarmee kregen ze kritische massa en die uitgeverijen profiteren nu volop van de nieuw techniek. 

Generatieve kunstmatige intelligentie

Er is tot op heden geen technologie zo snel omarmd als generatieve kunstmatige intelligentie. Bijna elk onderdeel van de economie krijgt te maken met kunstmatige intelligentie in de toekomst. Vaak wordt dan kunstmatige intelligentie gezien als een bedreiging, maar voor de wetenschap en wetenschappelijke uitgevers is kunstmatige intelligentie veel meer een kans. De kwaliteit van kunstmatige intelligentie is afhankelijk van de kwaliteit van de onderliggende data. Nu gebruikt de standaard versie van Chat GPT publiekelijk beschikbare data tot 2021. Maar als een versie ook kan draaien op de need-to-know databases van bedrijven als RELX (Reed Elsevier) en Wolters Kluwer dan neemt de toegevoegde waarde van deze uitgevers onder hun klanten snel toe. Nog niet zo lang geleden moesten wetenschappers voor bronnenonderzoek lange tijd de bibliotheek in, waar een kopie kon worden gemaakt van het relevante stuk tekst. Ook stond de informatie soms op een microfiche waar een afdruk van werd gemaakt. Vergeleken met toen is er al veel tijd bespaard, maar altijd blijft de onzekerheid of wel alle bronnen zijn geraadpleegd. Door de sterk toegenomen hoeveelheid informatie is het ook niet meer te doen om alles te lezen en te analyseren. Dat fenomeen is met kunstmatige intelligentie voorbij. Als RELX en Wolters Kluwer het slim aanpakken dan is bijvoorbeeld een state-of-the-art pleitnota in concept binnen een half uur gereed. Zonder dat daarbij stagiairs of zelfs maar medewerkers aan te pas zijn gekomen. Dat zal wel even wennen zijn voor de advocaten die nu nog bandjes inspreken.  De productiviteitswinst is enorm. Dat geldt ook voor saai en geestdodend werk (accountants, riskmanagers, compliance-officers, cdd-specialisten etc), vaak klant bij deze uitgevers. De uitgever wordt een soort uitzendbureau van kunstmatige intelligente robots.

Nederlandse uitgevers profiteren van kunstmatige intelligentie.

Het is geen toeval dat de autonome groei van RELX in de afgelopen vijf jaar is gestegen. Deze nieuwe techniek, waaronder bijvoorbeeld machine learning, heeft de concurrentiepositie van RELX verbeterd. Een nieuwe uitgever die met behulp van kunstmatige intelligentie de markt wil veroveren heeft geen toegang tot de data van bijvoorbeeld RELX. Bovendien kan er ook informatie worden gegenereerd met bestaande klanten die de database gebruiken, zodat het bestaande klantennetwerk ook barrière kan vormen. Op dit moment gaat gemiddeld 2 tot 3 procent van de omzet van een advocatenkantoor naar bedrijven als RELX en Wolters Kluwer. Opeens zijn deze bedrijven ook in staat om nog veel meer taken van het bestaande personeel over te nemen. Dat gaat al snel om tientallen procenten van de omzet, met dus forse upside voor de uitgevers. Natuurlijk kunnen advocaten, fiscalisten, accountants, riskmanagers, consultants etc. hun eigen Chat GPT opzetten, maar de schaalvoordelen van generatieve kunstmatige intelligentie zijn groot. Er is geen afnemende meeropbrengst bij data, meer is altijd beter. Dat is in het voordeel van bedrijven als RELX en Wolters Kluwer die voldoende kritische massa hebben, al zal een lang beoogde fusie tussen deze partijen ook op het gebied van kunstmatige intelligentie waarde toevoegen.

Han Dieperink, Chief Investment Strategist