Het principe van de ‘maakbare samenleving’ wordt vooral aangehangen door de extremen in het politieke spectrum met aan de linkerzijde het socialisme, de sociaaldemocratie, het communisme, stalinisme en het maoïsme en aan de rechterzijde het fascisme en het nationaalsocialisme. De overheid weet wat goed voor u is. In dat opzicht lijken extreemlinkse en extreemrechtse stromingen elkaar te vinden. Nu is er in de afgelopen jaren sprake van een vergaande polarisering in de politiek, wereldwijd en dus ook in Nederland. Het is dus niet zo vreemd dat de overheid tegenwoordig een grotere rol opeist, want voor die maakbare samenleving is een veel grotere overheid vereist. Deels wordt de krapte op de arbeidsmarkt daardoor veroorzaakt. Het aantal banen bij de overheid is in korte tijd sterk gegroeid. Helaas niet in de zorg of het onderwijs, maar bijvoorbeeld wel in beleidsmedewerkers die zich bezighouden met bijvoorbeeld de energietransitie of de stikstofproblematiek. De overheid lijkt er tegenwoordig ook te zijn om alle problemen van de burgers op te lossen. Tegenslag wordt niet meer geaccepteerd. Dat komt ook omdat de verdwijnende middenklasse de oorzaak is van die polarisering. De middenklasse moet tegenwoordig concurreren met de opkomende middenklasse in met name Azië en mensen hebben sterk het idee dat de volgende generatie slechter af is. Omdat steeds meer mensen iets claimen van de overheid, is de verzorgingsstaat onbetaalbaar geworden. Nu wordt in veel landen dat probleem opgelost door meer schulden aan te gaan, maar dat is natuurlijk een keer eindig. We komen steeds dichter bij het punt waarop de hele maatschappij hierdoor uiteen dreigt te vallen. Dat is niet nieuw, maar wordt al beschreven door Ibn Khaldun in de 14^e eeuw als de oorzaak van opkomst en verval van beschavingen. Dat inspireerde Arthur Laffer voor de Laffer-curve, wat weer een ideologische basis was voor Reaganomics in de jaren tachtig. Alleen gaat nu de slinger de andere kant op. De overheid permitteert zich ook om veel verder in te grijpen in de vrije markt. Dat is jammer, want de geschiedenis leert dat de overheid veel vaker faalt dan de markt faalt. Maar voorlopig zijn Marx en Keynes weer helemaal terug.

Klaas Knot wil graag dat de lonen minder hard stijgen dan waar de vakbonden nu op inzetten. Enigszins ironisch is wel dat nog niet zo lang geleden Knot juist opriep tot hogere lonen. Ook centrale bankiers geloven in de maakbare samenleving. Sinds de krach van 1987 zijn veel centrale bankiers vooral bezig om de economische cyclus af te vlakken. De economische groei en de inflatie moet precies goed zijn, net als in het sprookje van Goudhaartje. Een recessie is een vermijdbaar fenomeen. Aan die doelstelling zijn ook nadelen verbonden, waaronder het frustreren van het zelfreinigende effect van een recessie. Problemen werden opgelost met nog meer schuld, waardoor bijna automatisch steeds weer de kiem werd gelegd voor de volgende crisis. Het systeem is daardoor steeds minder robuust en meer fragiel geworden. Ook zijn financiële markten daardoor steeds afhankelijker van het monetaire beleid van diezelfde centrale banken. Waar Knot bang voor is, is de loon/prijsspiraal, al is er in dit geval eerder sprake van een prijs/loonspiraal. De samenhang met inflatie is sinds midden jaren tachtig op zijn minst discutabel. Uiteindelijk zorgt het beleid van de centrale banken die te veel geloven in de maakbare samenleving eerder voor meer problemen dan voor oplossingen. Het is niet zo dat de lage rente van de afgelopen jaren de mensen aangezet heeft om minder te gaan sparen, of dat bedrijven meer zijn gaan investeren. Als de rente veel te laag is, gaan mensen geld lenen om bestaande activa te kopen (huizen, klassieke auto’s, Japanse whiskey’s en bijvoorbeeld ook de inkoop van eigen aandelen). Dit levert immers een veel zekerder rendement op dan investeren in een onzekere toekomst. Gevolg is wel minder innovatie en als gevolg daarvan minder productiviteit en economische groei. Op het moment dat de rente veel te hoog is, kan ook bijna niemand investeren. Het ideale renteniveau is een rente die net boven de nominale groeivoet ligt van de economie. Als bedrijven net zo hard groeien als de economie dan heeft het immers geen zin om te gaan werken met leverage, omdat de kosten daarvan gelijk zijn aan de opbrengsten. Alleen voor ondernemers die een duidelijk hogere groei kunnen realiseren heeft het zin om geld te lenen. Het enige wat de centrale bank (of in de toekomst een algoritme) hoeft te doen is om de rente net boven de nominale groeivoet van de economie te houden. De ECB mikt op een rente van uiteindelijk 3,75 procent. Gezien de structureel lage groei in de eurozone is dat te hoog, net als de 5,25 procent in de Verenigde Staten.

Minister Kaag wil van de banken horen wanneer ze de spaarrente gaan verhogen. Kennelijk vindt ze dat ook hier de markt niet goed werkt. Blijkbaar is er voor Nederlandse banken geen noodzaak om de rente sneller te verhogen. Spaarders stappen ook niet zo snel over en daar is minister Kaag deels zelf voor verantwoordelijk. Er is in Nederland geen nummerportabiliteit van een bankrekening en het openen van een rekening – zeker voor iemand met een groot vermogen – wordt op alle mogelijke manieren gefrustreerd met als excuus de regelingen om het witwassen en de financiering van terrorisme tegen te gaan. Inmiddels lijkt de overheid hier met een kanon op een mug te schieten en is het meer een stok om de banken mee te slaan. Verder is er in Nederland een bankenoligopolie. Er zijn maar enkele grootbanken die bij elkaar vrijwel de gehele markt beheersen. In een oligopolie letten aanbieder sterk op elkaar en weet iedereen dan het beginnen van een prijsoorlog uiteindelijk slechter is voor alle betrokken. Een oligopolie leidt dus tot hogere prijzen (of in dit geval tot lagere rentes) dan wanneer er sprake zou zijn van een goed functionerende markt. Ook fiscaal krijgen banken steun om de spaarrente laag te houden. Wie overstapt naar een geldmarktfonds (iets wat Amerikanen volop doen en daar een belangrijke oorzaak is voor de bankencrisis) mag bijna 2 procent belasting aftikken over het vermogen, terwijl de spaarder nauwelijks wordt belast. Netto is de opbrengst van een spaarrekening met een vergoeding van 1 procent net zo hoog als een geldmarktfonds met een rentevergoeding van 3 procent. Het is dus vooral de overheid zelf die er veel aan kan doen om de spaarrente omhoog te krijgen.

De hiervoor weergegeven voorbeelden laten zien dat het ingrijpen van de overheid regelmatig onbedoelde consequenties heeft, die vaak zorgen voor grotere problemen dan het oorspronkelijke probleem dat men dacht op te lossen. Het is veel beter om de markt die te laten oplossen en de actieve rol van de overheid zou moeten zijn om de markt beter te laten functioneren door bepaalde belemmeringen weg te nemen. Zo is de loonstijging in de Verenigde Staten gematigder dan in Europa, maar is de arbeidsmarkt ook veel flexibeler. Wellicht dat wij in Europa zo’n markt niet sociaal genoeg vinden, maar een land als Denemarken – waar de arbeidsmarkt flexibel is, maar wel met een groot sociaal vangnet – laat zien dat er betere oplossingen zijn. Ook de (fiscale) blokkades op de markt voor spaargeld zijn door de overheid op te lossen. Zorg voor nummerportabiliteit, maak het supereenvoudig om een bankrekening te openen, zorg voor een gelijk speelveld tussen een spaarrekening en geldmarktfondsen en pak het oligopolie van de banken aan. Indirect maakt de overheid dan de samenleving die veel burgers ambiëren.

Abonneer op deze nieuwsbrief via www.aureus.eu/nieuwsbrief 

Voor tussentijdse updates, volg Auréus op Linkedin

De besluiten van het Macrocomité van Auréus worden gebruikt voor de invulling van de Actieve portefeuille. In deze portefeuille worden aandelen, obligaties en alternatieve beleggingen over- of onderwogen en kunnen er actieve keuzes worden gemaakt voor bepaalde sectoren, regio’s, obligaties, looptijden ect. Risicobeperking is een belangrijk onderdeel van de Actieve portefeuille. De Markt/Factor portefeuille wijkt slechts beperkt af van de index (MSCI ACWI IMI). Er is sprake van een structurele allocatie naar vijf factoren om de factorpremie op lange termijn te innen. Daarom worden keuzes van het Macrocomité niet meegenomen. Wel wordt er geherbalanceerd wanneer het portefeuillegewicht 10 procent afwijkt van de neutrale allocatie.  De SRI-Impact-portefeuille heeft een focus op duurzame en impactvolle beleggingen/bedrijven, de benchmark voor deze portefeuille is de MSCI ACWI SRI. Om een kern van duurzame SRI-fondsen bevinden zich 6 impactsatellieten. Keuzes gemaakt in het Macrocomité worden voor zover relevant meegenomen in de SRI-Impact-portefeuille. Voor de Individuele Aandelenportefeuille maken wij gebruik van de research en beleggingsfilosofie van Financiële Diensten Amsterdam (FDA). Deze op groei- en kwaliteitsaandelen gerichte research/strategie heeft een allocatie naar Europese en Amerikaanse aandelen. Het doel is de outperformance van de benchmark (MSCI World). Keuzes gemaakt in het Macrocomité ten aanzien van over- of onderwegen van aandelen en obligaties worden meegenomen voor de allocatie in de Individuele Aandelenportefeuille, voor de regio- en de sectorverdeling volgen wij de research van FDA. 

Auréus streeft er naar om correcte en actuele informatie te verstrekken afkomstig van betrouwbare bronnen, maar kan de juistheid en volledigheid van de informatie in deze publicatie niet garanderen. Aan deze publicatie kunnen derhalve geen rechten worden ontleend. Auréus aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enige directe of gevolgschade voortvloeiende uit het gebruik van deze publicatie of de inhoud ervan. Deze publicatie is niet bedoeld als een aanbod of verzoek tot aan- of verkoop van een financieel instrument en moet evenmin worden beschouwd als een persoonlijk beleggingsadvies, aangezien de inhoud van deze publicatie niet is toegesneden op de individuele (financiële) situatie en doelstellingen van beleggers. Potentiële beleggers worden er nadrukkelijk op gewezen dat aan beleggen financiële risico’s zijn verbonden. Zij dienen dan ook goed kennis te nemen van de inhoud van relevante informatie over desbetreffende belegging (prospectus, informatiememorandum, essentiële beleggersinformatie, essentiële-informatiedocument etc.) en worden geadviseerd onafhankelijk advies in te winnen om zich een goed oordeel te kunnen vormen over die risico’s en/of deze risico’s passen in/bij hun beleggingsdoelstellingen, financiële situatie, risicoprofiel en risico acceptatie. De waarde van een belegging kan fluctueren. Het is mogelijk dat beleggers bij verkoop of beëindiging van hun belegging minder terugkrijgen dan hun inleg. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.