Een inwoner van Japan zet vooral in op het behoud van de harmonie, zowel op het vlak van de persoonlijke relaties als in de maatschappij in haar geheel. Die harmonie past bij het Aziatische collectivisme, waarbij het groepsbelang belangrijker is dan het individuele belang. Bij zo’n cultureel waardenstelsel passen tradities, sociaal gedrag, familie en conformisme. Tegelijkertijd is er een dag-en-nacht verschil tussen de cultuur van China en Japan. Chinezen duwen andere opzij en dringen met het grootste gemak voor, terwijl Japanners keurig in een rij staan te wachten. Ook is Japan veel stiller, voornamelijk omdat ze voortdurend lijken te fluisteren. Japanse straten zijn ook veel schoner dan Chinese straten. Maar net als Chinese kinderen leren Japanse kinderen denken als groep en de groep is bij tegenslagen de enige bron van veiligheid en bescherming. Dan is het vanzelfsprekend dat iemand levenslang loyaal blijft aan de groep. Het verschil tussen China en Japan wordt vooral bepaald door het feit dat Japan een eiland is. Vanaf het begin wist het land dat onbeperkte groei onmogelijk zou zijn, op een eiland dat veel grondstoffen mist. Dat maakt een wezenlijk verschil.

Vooral samenlevingen die al lang bestaan, zijn collectivistisch van aard. De Japanse samenleving bestaat al meer dan 12.000 jaar en het huidige keizerrijk is ontstaan in de 8^e eeuw. Enkele jaren geleden werd ik geïntroduceerd bij Hiromichi Mizuno, toen de CIO van het GPIF, en werd ik er op geattendeerd dat ik hem met bovengemiddeld respect moest benaderen. Op mijn vraag waarom, kwam het antwoord dat zijn familie tot één van de belangrijkste Shogun-clans behoorde. Nogmaals doorvragend waarom dit zo’n belangrijke Shogun-familie was, kwam het antwoord dat deze familie in de 8^e eeuw de keizer had geleverd. Gelukkig bleek Mizuno bijzonder prettig in de omgang, ook omdat hij enkele jaren in de VS had gestudeerd. De Japanse keizer is de enige nog regerende keizer ter wereld. Eigenlijk is de keizer meer een opperpriester of een paus van de Shinto-religie al werd met name bij Hirohito vooral de goddelijke afkomst benadrukt. Daar hebben de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog een einde aan gemaakt. De inmiddels 126^e keizer is alleen nog in naam het hoofd van de staat.

West-Europa en de Verenigde Staten zijn veel meer geïndividualiseerde samenlevingen. Dat is niet altijd zo geweest, maar de reformatie en humanisme legden het accent op het individu. Ook de Franse revolutie legde de nadruk op de individuele vrijheid, in de industriële revolutie kreeg het individu meer vrijheid. Tot slot zorgde het rationalisme (uitmondend in Nederland in de ontzuiling) en het feminisme voor de rest. Dat heeft in het westen een veel groter aantal alleenstaanden tot gevolg, mede als gevolg van het aantal gestegen echtscheidingen. In de eerste helft van de jaren twintig waren echtscheidingen een zeldzaamheid in Europa, nu is het eerder regel dan uitzondering. Onderdeel van de individualisering is ook afnemende kerkelijkheid en bijvoorbeeld minder mensen die lid zijn van een vakbond. Nu gaat de (neoklassieke) economie uit van individueel gedrag waarin wordt gestreefd naar nutsmaximalisatie, ergo het maximaal benutten van goederen. Los van het feit dat we van tijd tot tijd tegen de grenzen van de groei (There is no planet B, eigenlijk wonen we net als de Japanners allemaal op een eiland) aanlopen, is het maar de vraag of de economie in zo’n individualistische samenleving optimaal functioneert. Helaas is dat niet eenvoudig te meten. De economie meet vooral de verkoop van producten, maar vaak niet goed de dienstverlening eromheen. De ervaring bij een Japanse tegenhanger van Wal-Mart of het verschil tussen een bediende benzinepomp in Japan of Europa is een verschil van dag en nacht. Vooral het verschil in comfort voelt daardoor groot. Verder zijn in Japan allerlei voorzieningen op straat vrij toegankelijk die bijna in elk willekeurig ander land in de anonimiteit zouden worden gesloopt. Die voorzieningen maken het leven een stuk prettiger. The best things in life are free. Kennelijk beperkt zicht dat niet alleen tot schone lucht.

In een samenleving waarin ieder individu streeft naar nutsmaximalisatie zorgt het marktmechanisme voor een evenwichtssituatie, waardoor het niveau van maximale welvaart wordt bereikt. Dilemma is alleen dat negatieve externaliteiten niet in de prijs van producten worden verdisconteerd (positieve ook niet overigens). Dat gaat een grotere rol spelen, nu de externaliteiten in toenemende mate een negatieve impact hebben. Gevolg is dat westerse economieën steeds meer suboptimaal gaan presteren, maar de Japanse economie in meerdere opzichten juist optimaler. Japan zet al volop in op recycling en een noodgedwongen stevige energietransitie. Verder zijn collectivistische samenlevingen veel praktischer van aard en passen zich opvallend moeiteloos aan zodra er een beter alternatief is. In dat pragmatische vonden Nederlanders en Japanners elkaar eeuwenlang in Deshima. Dat pragmatisme zorgt er in Japan ook voor dat er conform de shinto en boeddhistische rituelen (polytheïsme is in zichzelf al een praktische oplossing) er geen universeel-geldende principes zijn. Daardoor wordt bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie in Japan veel sneller omarmd dan in het westen, waar kunstmatige intelligentie veel meer wordt gevreesd vanwege mogelijke beperkingen van de individuele vrijheden. Japan heeft in het verleden laten zien dat het moeiteloos westerse technieken (wetenschap en techniek) kon overnemen als die in de praktijk goed waren. Er zijn opvallend veel subculturen in Japan, grotendeels geïmporteerd uit het westen en soms tot in nog veel extremere mate. Enfin, iedereen heeft recht op één afwijking, ook in Japan. Zelfs het christendom werd geïntegreerd in de Japanse cultuur. Waar eerst de Portugezen voor de Nederlanders nog werden geweerd, is het Christendom moeiteloos geintegreerd, maar dan wel voor een deel van het leven. Zo gaat de Japanner van een boeddhistisch geboorteritueel, naar een christelijke huwelijksplechtigheid naar een shinto begrafenisdienst.

Moeiteloos stapt een Japanner ook over van Japanse tradities naar de westerse moderniteit. Wellicht wordt het tijd voor het vrije individuele westen om naast het individualisme enkele best practices over te nemen van Japan. Het land weet immers goed om te gaan met vergrijzing, heeft al veel langer ervaring met de effecten van lage rentes en beperkt verspilling tot het minimum. Ook moet het land noodgedwongen de energietransitie versnellen. Verder zijn er veel lessen te trekken uit de interventies van de Japanse overheid in de verloren decennia, iets wat onder de naam van Japanificatie ook in het westen dreigt te gebeuren, zodat hier niet twee decennia hoeft te worden gewacht op de westerse variant van Abenomics.

Abonneer op deze nieuwsbrief via www.aureus.eu/nieuwsbrief 

Voor tussentijdse updates, volg Auréus op Linkedin

De besluiten van het Macrocomité van Auréus worden gebruikt voor de invulling van de Actieve portefeuille. In deze portefeuille worden aandelen, obligaties en alternatieve beleggingen over- of onderwogen en kunnen er actieve keuzes worden gemaakt voor bepaalde sectoren, regio’s, obligaties, looptijden ect. Risicobeperking is een belangrijk onderdeel van de Actieve portefeuille. De Markt/Factor portefeuille wijkt slechts beperkt af van de index (MSCI ACWI IMI). Er is sprake van een structurele allocatie naar vijf factoren om de factorpremie op lange termijn te innen. Daarom worden keuzes van het Macrocomité niet meegenomen. Wel wordt er geherbalanceerd wanneer het portefeuillegewicht 10 procent afwijkt van de neutrale allocatie.  De SRI-Impact-portefeuille heeft een focus op duurzame en impactvolle beleggingen/bedrijven, de benchmark voor deze portefeuille is de MSCI ACWI SRI. Om een kern van duurzame SRI-fondsen bevinden zich 6 impactsatellieten. Keuzes gemaakt in het Macrocomité worden voor zover relevant meegenomen in de SRI-Impact-portefeuille. Voor de Individuele Aandelenportefeuille maken wij gebruik van de research en beleggingsfilosofie van Financiële Diensten Amsterdam (FDA). Deze op groei- en kwaliteitsaandelen gerichte research/strategie heeft een allocatie naar Europese en Amerikaanse aandelen. Het doel is de outperformance van de benchmark (MSCI World). Keuzes gemaakt in het Macrocomité ten aanzien van over- of onderwegen van aandelen en obligaties worden meegenomen voor de allocatie in de Individuele Aandelenportefeuille, voor de regio- en de sectorverdeling volgen wij de research van FDA. 

Auréus streeft er naar om correcte en actuele informatie te verstrekken afkomstig van betrouwbare bronnen, maar kan de juistheid en volledigheid van de informatie in deze publicatie niet garanderen. Aan deze publicatie kunnen derhalve geen rechten worden ontleend. Auréus aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enige directe of gevolgschade voortvloeiende uit het gebruik van deze publicatie of de inhoud ervan. Deze publicatie is niet bedoeld als een aanbod of verzoek tot aan- of verkoop van een financieel instrument en moet evenmin worden beschouwd als een persoonlijk beleggingsadvies, aangezien de inhoud van deze publicatie niet is toegesneden op de individuele (financiële) situatie en doelstellingen van beleggers. Potentiële beleggers worden er nadrukkelijk op gewezen dat aan beleggen financiële risico’s zijn verbonden. Zij dienen dan ook goed kennis te nemen van de inhoud van relevante informatie over desbetreffende belegging (prospectus, informatiememorandum, essentiële beleggersinformatie, essentiële-informatiedocument etc.) en worden geadviseerd onafhankelijk advies in te winnen om zich een goed oordeel te kunnen vormen over die risico’s en/of deze risico’s passen in/bij hun beleggingsdoelstellingen, financiële situatie, risicoprofiel en risico acceptatie. De waarde van een belegging kan fluctueren. Het is mogelijk dat beleggers bij verkoop of beëindiging van hun belegging minder terugkrijgen dan hun inleg. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.