Energieprijzen in Europa blijven structureel te hoog. Dat lijkt vreemd, want de aardgasprijzen liggen alweer op het niveau van eind 2021. Dat is dus voor de oorlog in de Oekraïne. Maar door diezelfde oorlog is Europa overgestapt van Russisch aardgas naar LNG. Dat lijkt hetzelfde, maar dat is het niet. LNG is in de eerst plaats een energiedrager. Het zorgt er voor dat aardgas niet door pijpleidingen vervoert hoeft te worden, maar ook per schip. Nu wordt LNG vaak gebruikt voor de piekvraag naar energie of omdat de bestaande voorzieningen tijdelijk niet kunnen leveren. Het resultaat is dat LNG-prijzen sterk kunnen fluctueren. Om te voorkomen dat energieprijzen te veel schommelen, werken veel afnemers van LNG met langjarige contracten. Die luxe heeft Europa vooralsnog niet. Het gevolg is dat een tekort aan energie in China of Brazilië meteen terug te zien is in hogere LNG-prijzen. Europese inkopers zijn door deze volatiliteit gedwongen om deze risico’s door te geven in de vorm van structureel hogere prijzen. Dat heeft ook gevolgen voor de Europese elektriciteitsprijzen, want ook daar wordt de door gasturbines aangedreven elektriciteit ingezet om aan de marginale vraag naar energie te voldoen. De klimaatcrisis en de energietransitie zorgt voor meer vraag naar LNG, maar ook voor meer schommelingen in die vraag. Aangezien energie tegenwoordig als productiefactor belangrijker is geworden, kost dit Europa veel concurrentiekracht.

Sterke stijging van de aardgasprijzen

Afgelopen week steeg op één dag de Europese aardgasprijzen met 40 procent. Inmiddels staan de prijzen meer dan 20 procent hoger dan een week geleden. Nu is er niet één markt voor aardgas, net als er ook niet één markt voor olie is. In dit geval is de handelsnaam Dutch TTF, waar TTF staat voor Title Transfer Facility.  De geschiedenis van Dutch TTF is natuurlijk het grote gasveld bij Slochteren. Dat veld gaat dicht, maar net als bok olie het Brent-veld ook gesloten is, blijft de handel vasthouden aan deze standaard. De reden voor deze prijsstijging was een staking in Australië. Ook dat is vreemd want de Europese wintervoorraden zijn al weer bijna tot de nok toe gevuld. Het zegt vooral iets over de volatiliteit op de LNG-markt. Zo kan de vraag naar LNG explosief stijgen als het koud of heet is in China. In beide gevallen zorgt het voor een piek in de vraag naar elektriciteit. De hittegolven die tegelijkertijd in Zuid-Europa, de Verenigde Staten en grote delen van Azië plaatsvonden deze zomer zorgt ook voor extra vraag naar elektriciteit voor airco’s. Bijkomend nadeel van veel hittegolven is verder dat er te weinig water is voor waterkrachtcentrales en dus meer vraag naar LNG. 

LNG heeft een veel grotere carbon footprint.

Op het moment dat de klimaatcrisis zorgt voor meer extreem weer, is er ook meer vraag naar LNG. Nu is LNG niets meer dan vloeibaar gemaakt aardgas en daarmee lijkt het dus ook even schoon (in dit geval minder vervuilend dan steenkool) als aardgas. Dat is niet het geval. Zo zijn de Verenigde Staten een grote LNG-producent. Een belangrijk deel van het liquide gemaakt aardgas wordt gewonnen door middel van fracking. Fracking is het met chemicaliën injecteren van schaliegesteente waardoor het openbarst en het aardgas vrijkomt. Onder zo’n beetje heel Europa ligt bijzonder veel van dit schaliegesteente. Europa kan daardoor minimaal net zo veel schaliegas produceren als de VS. Alleen wil Europa geen gaswinning door middel van fracking toestaan, vanwege de milieubelasting. Kennelijk is het dan geen probleem om dat schaliegas, met dezelfde milieubezwaren, uit de VS te halen. Bovendien komt er bij het gebruik van LNG veel meer broeikasgassen vrij. Zo bestaat aardgas voor een belangrijk deel uit methaan, een nog krachtiger broeikasgas dan CO2. Bij fracking komt veel methaan vrij. Verder moet een deel van het gas gebruikt worden om het resterende gas vloeibaar te maken en te vervoeren. Bij elkaar is drie jaar doorgaan met kolencentrales een beter alternatief dan dertig jaar afhankelijk te zijn van LNG.

Energieprijzen in Europa blijven structureel te hoog.

We kunnen niet meer beschikken over extreem goedkoop Russisch aardgas. De Russen ‘dumpen’ hun energie steeds meer in Azië. Daardoor is energie in Azië in snel tempo goedkoper geworden dan energie in Europa. Ook in de Verenigde Staten is energie relatief goedkoop. De Amerikanen zijn dankzij de winning van olie en aardgas uit schaliegesteente niet meer afhankelijk van buitenlandse energie. Het gevolg is dat Europaniet langer kan concurreren met bedrijven waar de energieprijzen een belangrijke kostencomponent vormen. Vaak zijn dit bedrijven die aan de basis staan van zo’n beetje elke productieketen. In de deglobalisering willen we graag dat we meer autonoom worden, minder afhankelijk van de rest van de wereld. Die afhankelijkheid wordt nog versterkt door de energietransitie. Op een moment dat er veel energie geproduceerd wordt met zon en wind, moet er ook meer energiereservecapaciteit komen die zorgt voor energie als de zon niet schijnt of de wind niet waait. Nog altijd liggen dan gasturbines het meest voor de hand.

Han Dieperink, Chief Investment Strategist Auréus