Er zijn analyses dat de rente weer terug kan naar niveaus die we in de jaren zeventig hebben gezien. Het is natuurlijk ook gemakkelijk om te stellen dat na zo’n lange periode van de rentedalingen er een lange periode van rentestijgingen volgt. Een sterke rentestijging is onwaarschijnlijk. Dat geldt zowel voor de reële rente als voor de inflatieverwachtingen. De centrale bank doet er goed aan om de rente net boven de evenwichtsrente te houden en verder niet te veel te bewegen. 

De reële rente is afhankelijk van R*

De hoogte van de reële rente is sterk afhankelijk van de groeivoet van de economie. Een economie met een sterk groeiende bevolking en een stevige productiviteitsgroei heeft een hoge groeivoet. Daarmee ligt ook de natuurlijk of evenwichtsrente op een hoger niveau. In de economische modellen wordt deze groeivoet aangeduid met R* (R-ster) en volgens verschillende berekeningen daalt die al jaren. 

Waarom R* wel zou kunnen stijgen

Er zijn wel scenario’s waarin R* wel kan stijgen. Zo kan de Amerikaanse bevolking harder groeien als er sprake is van meer immigratie. Maar de gemiddelde Mexicaanse vrouw krijgt tegenwoordig veel minder kinderen dan vroeger. Voorlopig zijn er andere landen in Midden- en Zuid-Amerika die het stokje overnemen, maar het effect is nu al veel minder sterk dan voorheen. Ook in Europa is de toestroom vluchtelingen onvoldoende om een hogere groeivoet te rechtvaardigen. Op termijn kan kunstmatige intelligentie wel zorgen voor meer productiviteit.  Vooralsnog is productiviteit overal zichtbaar, maar niet in de cijfers.

De andere component zijn de inflatieverwachtingen

Sterk stijgende inflatie is een andere reden waarom de rente sterk zou kunnen stijgen. Een sterke rentestijging is onwaarschijnlijk. Dat blijkt ook wel uit de inflatieverwachtingen Het natuurlijke effect van een vrije markteconomie is dat prijzen voortdurend dalen. Ondernemers concurreren met elkaar en innovatie en productiviteit zorgt voor lagere prijzen. Uiteraard kan een uitzonderlijke geldgroei voor meer inflatie zorgen, maar centrale bankiers hebben inmiddels voldoende kennis om inflatie onder controle te krijgen. Alleen op de onderdelen van vraag en aanbod waar centrale bankiers geen vat op hebben, kan inflatie ontstaan. Veel van die zaken hebben een sterk tijdelijk karakter, zoals een oorlog in Oekraïne of een pandemie. De belangrijkste bron die dan overblijft zijn grondstoffen, want die zijn per definitie eindig. Overigens hoeft dat op termijn in de circulaire economie geen probleem te zijn, maar in de komende decennia wordt het lastig. 

Een sterk stijgende rente is onwaarschijnlijk

Centrale bankiers hebben niet zo veel invloed op de ontwikkeling van de reële rente en de inflatieverwachtingen. Wel kunnen ze er voor zorgen dan de marktrente net boven de evenwichtsrente ligt. Op dat niveau wordt innovatie en productiviteit optimaal gestimuleerd. Nu zorgt een lage rente alleen maar voor zeepbellen en is een te hoge rente een onnodige rem op de economie.

Han Dieperink, Chief Investment Strategist