Vladimir Poetin spreekt vloeiend Duits door zijn werk in het verleden voor de KGB in Dresden. Hij staat zichzelf erop voor dat hij een expert is op het gebied van de Duitse cultuur. Het is diezelfde Poetin die nu de oorzaak is van een ware revolutie in de Duitse politiek. Daags na de Russische inval in Oekraïne gingen alle dogma’s overboord.  

Het begon met het afschrijven van Nordstream 2, de gaspijpleiding vanuit Rusland direct naar Duitsland. Voor die tijd deden Duitse politici het af als een particulier project, zonder geopolitieke dimensie. Toen die dimensie wel kwam, was Nordstream 2 ten dode opgeschreven. Daarna zette de nieuwe bondskanselier Scholz zich in om Russische banken af te sluiten van het SWIFT-systeem en ondertekende de toch al opmerkelijke coalitie van groenen, socialisten en liberalen een lange lijst met sancties tegen Russische instituties en individuen. Het doel: een complete economische, financiële en politieke isolatie van het Rusland onder Poetin.

Het was een definitief afscheid van de door socialist Willy Brandt ingezette Ostpolitik waarin de relatie met Moskou juist werd versterkt. De grootste verrassing was wel de Duitse herbewapening in combinatie met het feit dat het land zelf wapens stuurt naar Oekraïne. Dit zal waarschijnlijk voor Poetin de grootste schok zijn. Het is maar 800 kilometer van Dresden naar Lemberg, het huidige Lviv, en in de ogen van Poetin is het oorlogszuchtige Duitsland terug op het wereldtoneel. Het Duitse leger dat nauwelijks in staat is om het eigen grondgebied te verdedigen, kreeg er in één klap 100 miljard bij om het land te herbewapenen. Weg is het debat over Amerikaanse kernkoppen in Duitsland, er kwam zelfs een mea culpa van de groenen en de socialisten dat ze het al die tijd fout hebben gezien. Duitsland is niet langer de brug tussen Oost en West. Dialoog wordt vervangen door afschrikking. Nationale Duitse belangen gaan weer voor en de enige manier om Poetin te stoppen is door kracht. De Pruissen hebben weer de overhand in de Duitse politiek.

Deze Duitse revolutie zorgt ervoor dat het land meer op één lijn zit met andere Europese landen. Door het oorlogsverleden had Duitsland, zeker als het over militaire of buitenlandse zaken ging, altijd een pacifistische uitzonderingspositie binnen Europa. Mede doordat Duitsland zich niet langer op de borst kon kloppen met een groots leger, werd het land maar Exportweltmeister. Tanks werden vervangen door BMW’s. Het land werd een democratie zonder vijanden. Vele decennia van demilitarisatie volgden, de dienstplicht werd afgeschaft, in hun pacifisme voelden de postmoderne Duitsers zich zelfs weer superieur. De gaspijpleiding Nordstream 2 was bedoeld om het Russische gas voor Duitsland veilig te stellen, vanwege mogelijke militaire risico’s in landen als Oekraïne, Polen en de rest van Oost-Europa. Het land kon daardoor stoppen met kernenergie, waardoor de afhankelijkheid van Russisch gas verder toenam. De jaren van antimilitarisme, waarin Duitse soldaten op straat werden bespuugd, zijn voorbij. Er was wel een nieuwe oorlog vereist op het Europese continent om de Duitsers een andere weg in te laten slaan. Poetin is erin geslaagd om de Duitse geschiedenis in één klap te veranderen, al zal hij niet gelukkig zijn met de uitkomst.

Door deze Duitse revolutie is het zeer onwaarschijnlijk geworden dat Europa zich zal verzoenen met een nieuwe status quo in Oekraïne. Waar Rusland in 2014 relatief goed weg kwam na de bezetting van de Krim en het Donbass-bekken, is de kans op een nieuwe Duitse appeasementpolitiek klein. Mede door de druk van sociale media is er geen weg meer terug, niet voor Poetin en ook niet voor het Westen. Afgezien van een thermonucleaire oorlog met de NAVO was het meest zwartgallige scenario ten aanzien van de Oekraïnecrisis dat Rusland de gaskraan zou dichtdraaien. Dat heeft Rusland nog niet gedaan, maar nu wil het Westen Russisch gas boycotten. De gevolgen voor de Europese economie zijn gelijk. Een recessie op het Europese continent lijkt daarmee onvermijdelijk. Dit is in ieder geval de conclusie van beleggers die massaal de Europese financiële markten verlaten. Dat terwijl begin dit jaar de eurozone nog goede kansen had om sterker te groeien dan de Verenigde Staten. Dat terwijl de ECB onder Lagarde pas enkele weken geleden het roer had omgegooid door te benadrukken dat het bestrijden van inflatie belangrijker was dan financiële stabiliteit.

Maar er is in de afgelopen weken veel veranderd. De centrale bank kan nu eenmaal geen olie en gas bijdrukken. Door nu te gaan verkrappen verslechteren in de eurozone de financiële condities waardoor het risico op financiële instabiliteit toeneemt. Ondanks de retoriek van de ECB  zal de centrale bank uiteindelijk prioriteit geven aan financiële stabiliteit. De Duitse afkeer van inflatie is te koppelen aan de Duitse afkeer van oorlog. Zelfs fundamentele principes moesten voor de nieuwe Duitse revolutie wijken, mits de inflatie maar werd bestreden. Maar nu mogen principes geld kosten. Als de inflatie oploopt, omdat dat vereist is om Rusland er onder te krijgen, dan is dat maar zo. Het is natuurlijk onzinnig dat aan de ene kant de ECB geld van tafel haalt, terwijl aan de andere kant nationale overheden juist energie lopen te subsidiëren. Dergelijke subsidies zijn niet goedkoop. Na de coronacrisis staat de schuld als percentage van het BBP in Frankrijk boven de 115 procent, boven de 130 procent in Spanje, 150 procent in Italië en 200 procent in Griekenland. De kans neemt daarmee toe dat er meer Europees wordt gefinancierd, dat Europa haar burgers gaat subsidiëren op het gebied van energie. Europa doet dat al op defensiegebied, alle wapens naar de Oekraïne worden gefinancierd door de Europese Unie. De volgende stap is een Europees leger, gefinancierd met Europees geld. Duitsland is er klaar voor.

Door de externe dreiging is de eenheid in Europa toegenomen. Verder integratie is vereist, want in de huidige vorm is de kans groot dat de Europese unie en de euro de volgende diepe recessie niet zullen overleven. Verder heeft die politieke eenheid met haar nadruk op principes in combinatie met de boycot van Rusland een prijs. Niet alleen in de vorm van een hoger inflatieniveau, maar ook door grote verschuivingen in de handelsbalans. Er is nu al drie maanden sprake van een tekort, omdat de energieprijzen sterk zijn gestegen (ook voor de inval in Oekraïne). Maar straks kan olie en gas niet meer worden betaald in euro, maar moeten daarvoor in harde dollars worden neergelegd. In het verleden kregen we van de Russen een groot deel van de euro terug, in consumptie en in investeringen, maar ook dat valt weg. De laatste keer dat er meerdere maanden sprake was van een tekort op de handelsbalans, was in 2011, inderdaad tijdens de vorige eurocrisis. Voeg daarbij dat ook de petrodollars uit het Midden-Oosten en de Chinese miljardairs de eurozone mogelijk zullen gaan mijden, uit angst voor vergelijkbare sancties die nu Russen treffen, en dat er zelfs centrale banken zullen zijn die gaan twijfelen over de waarde van hun reserves in euro en de Europese munt lijkt daarmee eerder zwakker dan sterker te worden.

Ondanks de oorlog in Oekraïne staan aandelen wereldwijd (inclusief Europese aandelen) hoger dan op het moment van de Russische inval. Aandelen staan ook hoger dan in de laatste week van januari. Toen ging het vooral nog over de renteverhogingen als gevolg van de oplopende inflatie. Hoe groot het humanitaire drama in Oekraïne ook is, op de financiële markten lijkt er per saldo sprake van een non-event, althans een gebeurtenis waar plussen en minnen tegen elkaar kunnen worden weggestreept. Bij de meeste geopolitieke gebeurtenissen is dit het geval. Maar net als na de val van de Muur of de aanslagen van 11 september 2001 zijn het niet zozeer de gevolgen op korte termijn, als wel de gevolgen op lange termijn die een grote invloed zullen hebben op de financiële markten. Daarbij maakt het nu niet eens zo veel meer uit welk scenario zich rondom Oekraïne zich in de komende weken of maanden zal ontvouwen. Rusland zal verdwijnen achter een nieuw IJzeren gordijn, verschillende landen en regio’s zullen op het gebied van energie, technologie, defensie, financiën, essentiële grondstoffen en voeding streven naar een hogere mate van zelfvoorziening en trends als de energietransitie, deglobalisering, de regulering van tech en op het gebied van duurzaamheid zullen verder versnellen.

Schrijf in op de wekelijkse nieuwsbrief

Auréus streeft er naar om correcte en actuele informatie te verstrekken afkomstig van betrouwbare bronnen, maar kan de juistheid en volledigheid van de informatie in deze publicatie niet garanderen. Aan deze publicatie kunnen derhalve geen rechten worden ontleend. Auréus aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enige directe of gevolgschade voortvloeiende uit het gebruik van deze publicatie of de inhoud ervan. Deze publicatie is niet bedoeld als een aanbod of verzoek tot aan- of verkoop van een financieel instrument en moet evenmin worden beschouwd als een persoonlijk beleggingsadvies, aangezien de inhoud van deze publicatie niet is toegesneden op de individuele (financiële) situatie en doelstellingen van beleggers. Potentiële beleggers worden er nadrukkelijk op gewezen dat aan beleggen financiële risico’s zijn verbonden. Zij dienen dan ook goed kennis te nemen van de inhoud van relevante informatie over desbetreffende belegging (prospectus, informatiememorandum, essentiële beleggersinformatie, essentiële-informatiedocument etc.) en worden geadviseerd onafhankelijk advies in te winnen om zich een goed oordeel te kunnen vormen over die risico’s en/of deze risico’s passen in/bij hun beleggingsdoelstellingen, financiële situatie, risicoprofiel en risico acceptatie. De waarde van een belegging kan fluctueren. Het is mogelijk dat beleggers bij verkoop of beëindiging van hun belegging minder terugkrijgen dan hun inleg. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.