Eind deze maand vieren veel Aziaten het midherfstfestival, een oogstfeest dat in China ook wel bekend staat als het Maanfeest. Kenmerkend zijn de traditionele maancakes met een buitenlaag van deeg en een vulling van lotuszaadpasta, al zijn er ook tal van andere vullingen tegenwoordig. Populaire maancakes zijn te krijgen in het Shangri La-hotel in Hong Kong, zo heb ikzelf mogen ervaren toen de lobby daar vol stond met mensen die hun maancakes kwamen afhalen. Wie toevallig in de buurt is, moet dan ook even naar de Indische vijgenboom (Banyanboom) buiten, want dat is de duurste boom ter wereld. Overigens is dit niet de beste tijd van het jaar om Hong Kong te bezoeken want afgelopen week viel er veel regen. In sommige delen van de stad zelfs 500 millimeter in 24 uur, iets wat sinds 1884 niet is voorgekomen.

Chinese feestweek

China wist deze week regelmatig de krantenkoppen te halen. Van de nieuwe Huawei high-end telefoon waaruit blijkt dat de Chinezen veel verder zijn dan gedacht op het gebied van chipstechnologie tot het Chinese optreden op de G20. Ook de plannen van de Chinese regering om de iPhone te verbieden voor ambtenaren zorgde bij het aandeel Apple voor een koersverlies van 200 miljard dollar. Apple zal deze week (op 12 september) overigens haar iPhone 15 aankondigen. Verder is China vooral in het nieuws voor wat betreft de tegenvallende economische ontwikkeling in het land. Die tegenvaller helpt overigens het beleid van centrale bankiers in Europa en de Verenigde Staten. Het is de reden dat de Fed de rente niet meer zal verhogen. Voor de ECB is het lastiger. De Europese economie gaat onderuit, maar de inflatie ligt nog altijd boven de 5 procent. Komende week volgt het ECB besluit.

Oost-Aziatische groeimodel

Het probleem van de Chinese economie is niet nieuw en voor een groot deel veroorzaakt door de Chinese overheid. Daarmee is het ook oplosbaar door diezelfde overheid. China maakt de overgang van het typische Oost-Aziatische groeimodel. Gedurende geruime tijd wordt alles ingezet op export en investeringen en wordt consumptie onderdrukt. Landen als Japan, Taiwan en Zuid-Korea gingen China voor. Verschil is wel dat China het veel extremer heeft doorgevoerd. Op een gegeven moment bestond de helft van het BBP uit investeringen. In een meer ontwikkelde economie bestaat twee derde van de economie uit consumentenbestedingen. Die zijn veel stabieler dan de investeringen. 

Bijkomend probleem is dat er sprake is geweest van een ongekende urbanisatie in China in de afgelopen decennia. Daardoor zijn er veel huizen gebouwd in nieuwe miljoenensteden en voor veel Chinezen was dat huis het vehikel waarin ze hun spaargeld kwijt konden. Natuurlijk zijn er ook in China hypotheken, maar toch zit maar liefst 80 procent van het spaargeld vast in de huizenmarkt. Op het moment dat de huizenmarkt hapert, is het dan ook niet zo vreemd dat het met de consumptie ook niet wil vlotten. Als de grote roerganger bovendien stelt dat huizen er zijn om in te wonen en niet om mee te speculeren, komt meteen de vraag op waar de Chinezen dan naar toe moeten met hun spaar geld.

Herbalancering Chinese economie

Al enkele jaren geleden heeft de Chinese overheid aangegeven dat ze de economie meer in balans wil hebben door minder te investeren en meer in te zetten op consumptie. Dat gaat natuurlijk niet zo makkelijk als de huizenmarkt onder druk staat. Bovendien sparen de Chinezen te veel omdat ze in de communistische heilstaat overal zelf voor moeten zorgen. Van gezondheidszorg tot onderwijs en dan ook nog de oudedagsvoorziening. De huidige tegenvallende economische ontwikkeling (feitelijk is er onvoldoende vraag) is op te lossen door extra vraag van uit de overheid te creëren. 

Nu vreest de Chinese overheid de Japanificatie van de Chinese economie. Met andere woorden, straks zijn er vooral veel schulden en weinig groei. Toch is dat in het geval van China onwaarschijnlijk. Alleen al de verdergaande urbanisatie draagt al bij aan die groei. De urbanisatiegraad in China ligt nu op zo’n 70 procent, ongeveer het niveau waar Japan was in de jaren zestig. Als dan ook nog de oude woonkazernes worden gesloopt, moeten er nog voldoende huizen worden gebouwd. Tegelijkertijd heeft met name de huizensector een grote multiplier. Huizen moeten worden ingericht en met de aankoop van een huis worden er tal van grote artikelen aangekocht. Daar komt de terugval in de vraag ook hard aan. Door niet de vraag te stimuleren creëert de overheid wel een soort Japanificatie ironisch genoeg. Uiteindelijk zal overheid wel moeten gaan stimuleren, maar net als bij het zero-covid beleid kan Peking lang vasthouden aan bestaand beleid, om roer overigens daarna ook helemaal om te gooien.

Made in China 2025

Toch gaan er in China ook veel dingen goed. De chips van Huawei zijn onderdeel van het Made-in-China 2025 programma. Op het moment dat de Chinezen hebben besloten dat ze een leidende positie ergens in willen hebben, dan bereiken ze die meestal ook. Inmiddels is China een grotere exporteur van elektrische auto’s dan Duitsland. Ook is China een essentiële toeleverancier van onderdelen voor de energietransitie. Deze overgang is ook niet het resultaat van een schuldenprobleem. Het overgrote deel van de schulden is binnenlands gefinancierd en de hoeveelheid schuld wordt vooral veroorzaakt doordat Chinezen te veel sparen. Dat past uitstekend in het Oost-Aziatische groeimodel, maar niet als er meer geconsumeerd moet worden.

China netto schuldenvrij

Verder moet bedacht worden dat de schulden van China moeten worden uitgedrukt als percentage van een veel sneller groeiend BBP dan landen waar de schuld als percentage van datzelfde BBP een stuk hoger ligt. Verder klagen beleggers wel eens over de vele overheidsbedrijven in China, maar dat betekent dus dat er tegenover al die schulden ook veel bezittingen staan. Samen met Noorwegen, Zweden en Zuid-Afrika behoort China tot een selecte groep landen dat meer bezittingen heeft dan schulden. Als die bezittingen worden geprivatiseerd dan zijn er geen schulden meer en heeft de gemiddelde Chinese burger wellicht een nieuw vehikel waarin kan worden gespaard. Dat er geen schuldenprobleem is in China blijkt ook wel uit de koersontwikkeling van de Chinese bankensector. Die presteert dit jaar veel beter dan bijvoorbeeld de Amerikaanse bankensector.

Wat mist zijn de ‘animal spirits’

Het grootste probleem voor China tijdens dit herbalanceringsproces, dat nu eenmaal met horten en stoten verloopt, is het weer tot leven brengen van de animal spirits. Lange tijd bestond het sociale contract tussen de Chinezen de overheid uit het feit dat elke Chinees rijk mocht worden, mits ze de belangen van de staat maar niet in gevaar brachten. Door de aanpak van verschillende bedrijven in de afgelopen drie jaar lijkt het nu of ‘ondernemen’ en de ‘vrije markt’ geen onderdeel meer zijn van de Chinese economie, ook omdat er oude Marxistische waarden van stal worden gehaald. Toch kan Peking het niet redden zonder diezelfde markteconomie. De ondergang van de Chinese economie is schromelijk overdreven. China zet technologisch grote stappen op het gebied van auto’s, alternatieve energie, chips en automatisering.  Ondanks (of dankzij) de Amerikaanse boycot is er zelfs sprake van een technologische versnelling, waarbij Peking wel de voorkeur geeft aan tastbare technologie, boven de op consumenten gerichte software van Alibaba en Tencent.

Han Dieperink, Chief Investment Strategist

Disclaimer