De oogst in Oekraïne zal dit jaar waarschijnlijk halveren als gevolg van de Russische inval. Juist op het moment dat mais en zonnebloemen moeten worden gezaaid, zorgt de oorlog voor problemen. Graan was al gezaaid, maar een deel van het land is bezet door de Russen. Er zijn ook veel logistieke problemen, minder brandstof en een gebrek aan meststoffen. Maar zelfs al zouden de boeren in Oekraïne er in slagen om te oogsten, de kans is klein dat ze dat via de havens aan de Zwarte Zee kunnen vervoeren, want naast landmijnen zijn er door de Russen ook veel zeemijnen gelegd. Oekraïne is een belangrijke exporteur van mais, zonnebloemolie en graan. Er gaat nu wel meer per spoor via de grens met de Europese Unie, maar dat is slechts een fractie van wat er over zee kan worden vervoerd. Alleen al om de huidige exportachterstanden weg te werken duurt het met een maximale spoorcapaciteit van 1 miljoen ton per maand maar liefst twee jaar. Bovendien gaat het hier om goederen die niet onbeperkt houdbaar zijn. Verder gaan boeren in de Oekraïne over naar het verbouwen van gewassen die op de lokale markt kunnen worden verkocht, zoals boekweit en aardappelen.

Alternatieven van zonnebloemolie, zoals arachideolie, raapzaadolie, sojaolie en palmolie profiteren van het tekort en de stijgende prijzen van zonnebloemolie. Zo zijn is de prijs voor soja afgelopen jaar met 20 procent gestegen, maar sojaolie met 40 procent. Een andere reden dat de prijzen van veel agrarische grondstoffen stijgen is als gevolg van droogte. Vorige zomer op het Noordelijk halfrond en nu op het Zuidelijk halfrond. Als gevolg van La Nina vallen nu ook de oogsten in Zuid-Amerika tegen. Verder is er een tekort aan meststoffen, deels door de sancties tegen Rusland, maar ook door de sterk gestegen energieprijzen.

Stijgende prijzen van agrarische grondstoffen zijn ook het gevolg van ontwikkelingen aan de vraagzijde. China is een belangrijke importeur. De helft van alle varkens in de wereld worden geproduceerd en geconsumeerd in China en als gevolg van de Afrikaanse varkenspest is het aantal varkens in China de afgelopen jaren fors gereduceerd. Daardoor zijn de prijzen voor varkensvlees fors gestegen (CPI staat in China ook wel voor de China Pork Index), maar nu de varkenspest voorbij is, groeit het aantal varkens en daarmee ook de consumptie van soja en mais weer snel. Verder is er als gevolg van de stijgende energieprijzen (en vooral het tekort aan diesel) meer vraag naar biodiesel.

In maart stegen de voedselprijzen met 13 procent naar een nieuw hoogtepunt. De FAO food price index steeg van 141,4 naar 159,3 punten in maart. En de indexstand over februari was ook al een record. In februari gaf de FAO al aan dat de voedselprijzen met 20 procent zouden stijgen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Die prijsstijging zal vooral gevoeld worden in landen waar een relatief groot deel van het besteedbaar inkomen opgaat aan voedsel. Denk aan landen in Afrika en het Midden-Oosten. Honger dreigt dan, maar dit is een geleidelijk proces. Het begint met het skippen van maaltijden en het aanspreken van reserves om voedsel te kopen. Vooral op langere termijn ondervinden deze mensen de negatieve gevolgen. Bovendien is het juist in landen als Kenia, Ethiopië, Somalië en Zuid-Soedan al erg droog en werden de oogsten daarvoor geteisterd door sprinkhanenplagen van bijbelse omvang. Deze landen zijn ook volledig afhankelijk van kunstmest uit onder ander de Oekraïne, waardoor ook de oogst voor dit jaar zou kunnen tegenvallen.

Al voor de oorlog in Oekraïne waren de voedselprijzen al fors gestegen. De voorraden zijn laag als gevolg van tegenvallende oogsten die voor een groot deel een direct gevolg zijn van veranderende weerpatronen als gevolg van de klimaatcrisis. Daarnaast kampt ook de agrarische sector met een chronisch tekort aan werknemers. Deels is dit het gevolg van corona (en in Europa vanwege Brexit), maar het komt ook omdat veel werknemers kiezen voor beter betaalde banen. Het resultaat is dat de oogst soms staat te verrotten op het land. Ook zorgen milieumaatregelen (zoals het terugdringen van de stikstofuitstoot) voor minder productie.

Nu zal het relatief rijke Westen niet omkomen van de honger, maar in veel landen zijn oplopende voedselprijzen een acuut probleem. In beide gevallen leidt het tot sociale onrust, wat in de Verenigde Staten bijvoorbeeld tot uiting komt in de verkiezingen in november van dit jaar, waar de Republikeinen weer de meerderheid krijgen in zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden en Trump zich zal opmaken voor een tweede termijn. Op het moment dat er echt sprake is van Verelendung (verpaupering), een neerwaartse spiraal van steeds slechtere sociale omstandigheden, dan is het tijd voor revoluties. De Romeinen wisten al waarmee je het volk tevreden kan houden: brood en spelen. In 71 v. Chr werd begonnen met het gratis uitdelen van brood in Rome, omdat de kosten voor levensonderhoud in Rome veel te hoog waren en er een hongersnood dreigde. Honger is een prima basis voor een revolutie. De Franse koningin Marie-Antoinette probeerde de hongerende Franse bevolking nog te sussen met brioche, maar het koste haar uiteindelijk de kop. Tussen de twee Russische revoluties van 1917 zat vooral veel honger als gevolg van de oorlogsellende, waardoor de bolsjewieken aan het roer konden overnemen. Het dictaat van Versailles zorgde voor een hongersnood waaraan meer dan 100.000 Duitse burgers bezweken, waardoor de Nazi’s aan de macht konden komen. Tijdens de Grote Sprong Voorwaarts zette Mao voedsel zelfs in als wapen. Volgens Mao was het beter om de helft van de bevolking te laten doodgaan, opdat de andere helft zich vol kan eten. In 1988 zorgden mislukte prijshervormingen in China voor sterk stijgende voedselprijzen, een jaar later was er de opstand op het plein van de Hemelse vrede. De Arabische lente was niet mogelijk geweest zonder sterk stijgende voedselprijzen. De Mexicaanse regering kon een revolutie in 2007 nog voorkomen door Tortilla Price Stabilization Pact.  Honger en revoluties gaan hand in hand.

Abonneer ook op onze tweewekelijkse nieuwsbrief

Auréus streeft er naar om correcte en actuele informatie te verstrekken afkomstig van betrouwbare bronnen, maar kan de juistheid en volledigheid van de informatie in deze publicatie niet garanderen. Aan deze publicatie kunnen derhalve geen rechten worden ontleend. Auréus aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enige directe of gevolgschade voortvloeiende uit het gebruik van deze publicatie of de inhoud ervan. Deze publicatie is niet bedoeld als een aanbod of verzoek tot aan- of verkoop van een financieel instrument en moet evenmin worden beschouwd als een persoonlijk beleggingsadvies, aangezien de inhoud van deze publicatie niet is toegesneden op de individuele (financiële) situatie en doelstellingen van beleggers. Potentiële beleggers worden er nadrukkelijk op gewezen dat aan beleggen financiële risico’s zijn verbonden. Zij dienen dan ook goed kennis te nemen van de inhoud van relevante informatie over desbetreffende belegging (prospectus, informatiememorandum, essentiële beleggersinformatie, essentiële-informatiedocument etc.) en worden geadviseerd onafhankelijk advies in te winnen om zich een goed oordeel te kunnen vormen over die risico’s en/of deze risico’s passen in/bij hun beleggingsdoelstellingen, financiële situatie, risicoprofiel en risico acceptatie. De waarde van een belegging kan fluctueren. Het is mogelijk dat beleggers bij verkoop of beëindiging van hun belegging minder terugkrijgen dan hun inleg. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.