Sinds het kerstarrest van 24 december 2021 wordt er gewerkt aan een nieuws stelsel voor box 3. Dit stelsel treedt vermoedelijk pas in werking in 2027. Op dit moment is er overbruggende wetgeving in de vorm een forfaitair rendement. Dat rendement ligt voor beleggingen voor dit jaar op 6,17 procent. Demissionair staatssecretaris Van Rij adviseerde afgelopen week om dat tarief te verlagen naar 4 procent. Dan nog kan het zo zijn dat wanneer het daadwerkelijke rendement lager is dan het forfaitaire rendement, er rechtsherstel moet worden geboden. Advocaat-Generaal Wattel heeft in september van dit jaar geadviseerd dat het wettelijke rechtsherstel voor 2017 tot en met 2022 nog steeds discriminerend uitwerkt en daarmee in strijd is met het eigendomsrecht.  Aangezien de overbruggingswetgeving op dezelfde leest is geschoeid, kan meteen de vraag worden gesteld hoe houdbaar deze wetgeving nu is.

Belastingplan 2024

In het Belastingplan 2024 gaat het box 3-tarief van 32 procent naar 36 procent, dat was oorspronkelijk 34 procent. Daarbij wordt het heffingvrije vermogen (57.000 euro) niet geïndexeerd, zodat de overheid feitelijk belasting gaat heffen op inflatie, een vorm van dubbele belastingheffing. Verder wordt het aandeel in vermogen van een VvE of een derdengeldenrekenening met terugwerkende kracht onder het lagere forfaitaire rendement van de banktegoeden geplaatst en niet meer onder de categorie overige bezittingen (beleggingen). Vorderingen schulden tussen fiscale partners vallen met terugwerkende kracht buiten de heffing en er is geen box 3-heffing te worden betaald over buitenlandse bezittingen en schulden (dat daar vaak wel wordt belast).

Miljonairsbelasting

Opvallend veel partijen willen de belastingen op vermogen verhogen. Zo wordt er gesproken over een extra miljonairsbelasting van 1 procent. Volgens het CBS waren er in 2021 317.000 huishoudens miljonair. Daarin zit ook de waarde van het eigen huis, maar nog niet de omvangrijke pensioenpotten. Nu ligt het eigenwoningforfait voor het deel dat boven de 1,2 miljoen ligt (de grens voor 2023) op 2,35 procent in plaats van 0,35 procent, dus dat deel wordt dan dubbel belast. Als ook de pensioenpotten in de komende individualisering van het pensioenstelsel worden belast, lopen de bedragen snel op.

Verschuiving naar belasting op consumptie

Helaas worden veel politieke partijen bij de uitspraken over de belastingen niet gehinderd door enige kennis. Belastingen zijn nodig omdat de overheid zichzelf moet kunnen financieren. Dat er belasting wordt geheven op inkomen is begrijpelijk omdat dit het moment is dat er ook sprake is van liquiditeit.  Maar die liquiditeit is er ook op moment dat inkomen of vermogen wordt geconsumeerd. Uiteindelijk wordt al het vermogen geconsumeerd. Wel is het vreemd dat we zaken die een positieve invloed hebben op de economie – waaronder arbeid, sparen en investeren – zo zwaar belasten, terwijl we consumptie in het kader van de verduurzaming minder zwaar belasten. Het belastingstelsel is vergaand te vereenvoudigen door voortaan uitsluitend belasting te heffen op consumptie en niet meer op arbeid en vermogen.

Vergroening van het stelsel

Op dit moment beïnvloeden we met twee btw-tarieven het consumptiegedrag. Opvallend is dat juist de hoge inkomens procentueel meer aankopen in het lage tarief dan in het hoge tarief. Wie nivellering nastreeft, zou dit verschil meteen moeten afschaffen. In principe betekent een verschuiving van belasting op arbeid naar een belasting op consumptie niet dat er minder wordt geconsumeerd. Mensen houden netto meer over om daarmee duurdere spullen te kopen. Wat dat betreft is er geen sprake van een vergroening van het belastingstelsel. Impliciet is die vergroening er wel. Als door belastingen spullen veel duurder worden, dan is het aantrekkelijker om spullen te kopen die langer meegaan, of spullen te hergebruiken. Het geeft een impuls aan de circulaire economie. Wel is het opvallend dat op activiteiten die nu sterk milieuvervuilend zijn, vaak niet of nauwelijks belasting wordt geheven, vooral omdat dit de internationale concurrentieverhoudingen aantast. Zoiets kan dus alleen in een groter verband worden geregeld.  

Afschaffing belasting op arbeid, sparen en vermogen

Het lijkt of de overheid altijd maar een maximale belastingopbrengst moet nastreven, maar aan een grote overheid zitten ook nadelen. Zolang de overheid nodig is om de economische groei te optimaliseren (onderwijs en zorg) mogen de belastingen omhoog, maar voor veel economische activiteiten zijn lagere belastingen vaak beter.  De uitdaging zit nu vooral in het optimaliseren van de economie in combinatie met vergroening, iets wat waarschijnlijk alleen kan met groen krimp, maar dit terzijde. 

Mensen met een laag inkomen consumeren in principe alles wat er binnenkomt. Mensen met een hoger inkomen sparen en investeren een deel van dat inkomen. Wat dat betreft leidt de verschuiving van belasting op inkomen (uit arbeid of vermogen) naar belasting op consumptie tot denivellering. Dat is op zich prima, want het betekent meteen dat werken meer gaat lonen. Nu zijn de verschillen door alle toeslagen tussen iemand die 2 keer modaal ontvangt en iemand die in de bijstand zit schokkend klein. Er zullen voldoende partijen te vinden zijn die willen pleiten voor de afschaffing van belasting op arbeid (immers veel kiezers), en veel minder die pleiten voor een lagere belasting op vermogen (relatief weinig kiezers, al gaat het toch om 1 op de 25 huishoudens en dan zijn de pensioenpotten niet meegenomen). 

Toch zal juist hier de afschaffing (van box 3) zorgen voor meer welvaart en ook voor meer banen. De belastingopbrengsten uit box 3 zijn nu ongeveer 4 miljard per jaar. Alleen al op basis van de heffingskosten is er al een pleidooi te houden om die af te schaffen. Verder is 4 miljard op een economie van 1.000 miljard natuurlijk wisselgeld. Als die economie 10 miljard (1 procent) weet te groeien door de hogere investeringen, dan krijgt de overheid die 4 miljard weer terug in de vorm van een hogere belastingopbrengst (ervan uitgaande dat circa 40 procent van het BBP opgaat aan belastingen). Aan het vrijstellen van vermogen voor belasting mag de overheid dan wat mij betreft zelfs een verplichting aan koppelen dat bijvoorbeeld 20 procent van dat vermogen moet worden geïnvesteerd in Nederlandse startups en/of de Nederlandse huizenmarkt. Dat levert meer op dan de 1 procents-jaloeziebelasting op miljonairs.

Han Dieperink, Chief Investment Officer

Disclaimer